[237.lpp.]
249.
Pāvesta legats, agrākais Modenas bīskaps Viļums, savas trešās legacijas laikā uzturēdamies Prūsijā, atļauj Vācu ordenim celt Jelgavas un Kuldīgas pilis, pie kam dokumenta ievadā legats atgādina savus 3 agrākos rīkojumus: 1. atļauju [1237. vai 1238.g.] celt jaunu pili pie Lielupes tādā vietā, ko var sasniegt kuģi, jo augšgalā celto Mežotnes pili vāciem bijis grūti aizstāvēt [pret zemgaļiem]; 2.savu [1237.g. 17.septembra] rīkojumu par Rīgas, Kurzemes un Zemgales bīskapiju robežām; 3. ar viņa starpniecību [1234.g.?] noslēgto līgumu starp pirmo Kurzemes bīskapu un Zobenbrāļu ordeni [par Kursas sadalīšanu pēc samēra 2:1]. Tā kā visi šie legata soļi nav devuši cerētos panākumus [zemgaļu un kuršu nomākšanā], tad viņš nodomājies ķerties pie citām metodēm, [bruņotas intervencijas], kādos nolūkos piešķir Vācu ordenim tiesību:1.celt pie Lielupes kādā noderīgā vietā pili vai pilsētu kristietības aizstāvēšanai, pie kam šīs pilsētas vietu, 2 jūdzes apkārtmērā, nodod ordenim [238.lpp.] līdz ar visām brīvībām, tiesas varu un desmito tiesu; 2. celt kādā vietā pie Ventas pili vai pilsētu, tikpat lielu un ar tām pašām tiesībām. Ja šīs zemes vēlāk tiktu sadalītas starp bīskapu un ordeni, tad pēdējam ir tiesība paturēt minētās pilis vai pilsētas, atlīdzinot apbūvēto teritoriju pēc lietpratēju vērtējuma. Balgā, 1242.g. 19.aprilī.
Karaļaučos, Valsts archīvā, latiņu teksta divi transsumti: a) 1921.g. 12.februara transsumts (Schiebl. 17, n.17), kas likts šī izdevuma pamatā; b) 1415.g. 14.decembra transsumts (Schiebl. L.S. 41, n.13), kas izlietots salīdzināšanai. Lejasvācu teksts (acīm redzot tulkojums kļūdaina latiņu noraksta) iespiests pēc 14.g.s. Kurl. Copialbuch, 7.-8.lp., tagad Valsts archivā, Rīgā. - Kļudains 1291.g. latiņu transsumts, ar divu teikumu izlaidumu, iespiests: Mittheilungen, Bd. 6, S. 228, n.I un pēc tā LUB., I n.171. - Literatura, kas centās saskaņot šo kļūdaino latiņu tekstu ar lejasvācu tulkojumu, ir plaša, bet novecojusi. - Sal.: LSVA., n.219 un Kallmeyer, Mittheilungen, Bd. 6, S. 419-20; A.Bielenstein, Die Grenzen des lettischen Volksstammes, S. 133-134, St.Petersburg 1892; G.A.Donner, Kardinal W. von Sabina, S. 239, Helsingfors 1929.
Wilhelmus, Divina misericordia episcopus quondam Mutinensis, penitentiarius domini pape, apostolice sedis legatus, omnibus, presentes litteras inspecturis, salutem in nomine Ihesu Christi. Non recessit a memoria nostra, quod cum conversaremur in Livonia[a], ibi tunc sicut et nunc officio legationis fungentes, quandam fecimus ordinationem[b] de construendo castro super flumine[c] Semigallorum in loco, usque ad quem poterant naves cum victualibus ascendere, quia locum Medzothen[d], qui superius erat, non poteramus[e] commode retinere. Item aliam ordinationem fecimus de limitatione Rigensis, Semigallensis[f], Curoniensis dyocesum. Terciam quoque inter H[enricum], primum episcopum Curonie, et fratres de Theutonica[g] domo, qui tunc Christi[h] milites dicebantur, et omnes istas ordinationes fecimus sigilli nostri[i] appensione muniri. Tenorem autem omnium predictorum non possumus per omnia recordari, pro certo tamen tenemus, quod hoc ideo pleno cum multis habito consilio principaliter fecimus, ut ex hiis augmentaretur processus nove christianitatis illius. Cum igitur propter hoc appareat in nullo vel in modico profecisse, [239.lpp.] intelleximus alium modum, per qucm evidentiorem profectum speramus, cooperante gratia Domini nostri[j] Ihesu Christi. Ideoque auctoritate, qua fungimur apostolica, concedimus fratribus de domo Theutonica[k] locum m flumine vel super flumine[l], vel circa flumen Semigallie ubicunque commodius et utilius videbitur [ad profectum christianitatis ad edificandum castrum vel munitionem seu civitatem, ita quod ipsum locum et in circuitu eius duo miliaria habeant cum omni libertate, iurisdictione, decimis, ac omni temporali profectu. Item locum alium concedimus eisdem fratribus in terminis Curonie circa flumen Wynda[m], vel alibi, secundum quod eis ad profectum christianitatis utilius esse videbitur][1] ad edificandum, sicut supradictum est, et duo miliaria in circuitu eius cum supradicta libertate, iurisdictione, decimis ac omni temporali profectu, et si forte iuxta mare fieret, quod non possent eis duo miliaria contra mare de terra suppleri, hoc in proximioribus locis, sicut poterit commodius fieri, suppleatur. Has autem concessio-nes tali modo et tali[n] tenore atque conditione fecimus, ut cum ad divisionem[o] terrarum inter fratres predictos et episcopum, qui pro tempore ibi fuerit, pervenietur, quotacunque fuerit pars terrarum, que fratribus assignari debuerit, predicta loca edificiorum cum duobus miliaribus in circuitu fratribus assignetur, in tanta dumtaxat valoris estimatione, quanta fuit[p] boni viri arbitrio, antequam fratres ceperint edificare ibidem. Ipsas vero concessiones fecimus et facimus predictis fratribus ad promotionem christianitatis, auctoritate qua fungimur apostolica, non obstantibus tribus predictis ordinationibus, si [240.lpp.] istis concessionibus in aliquo forsitan contradicere viderentur. Rogamus igitur omnes fideles Christi, et eis in remissionem peccatorum iniungimus, quatinus si ad predictas edificationes a fratribus fuerint requisiti, sint ad hoc[r] favorabiles et[s] benigni. Precipimus quoque omnibus christianis in virtute Spiritus Sancti ac vere obedientie, quod fratres in predictis concessionibus ac[t] edificatioriibus nullatenus audeant molestare. Datum in castro[u] Balga, anno gracie m0cc0xl0ij[v], indietione XV, xiij kalendas Maii. |
Wi
Wilhem, von der barmherzicheit Godes vormales eyn bisscop to to Moyden,
eyn penitentionarius unses geistlichen vaders des pawest, und von des
stoles wegen von Romen eyn legate to Liflande und to Prussen, schriven
allen den ghenen, die dessen brief sien of horen lesen, heyl in den namen
unses Heren Ihesu Christi. Ut unser gedechnisse en is nicht getreden, do
wi leste weren to Liflande, und eyn legate do weren als nu, do machte wi
eyn ordenunge to buwene eyn borgh up die vluyt der Semigaller Aa, in die
stede, dar die schepe mit spisen und mit koste mochten op komen; went die
stede to Masoten, die dar boven was, nicht bequemelichen en mochte halden.
Och machte wi eyn ander ordenunge und schickunge von der schedunge der
bisdome to Righe, to Semigallen und to Curlande. Und die dridde makede wi
tusschen hern Henrich, den yersten bysscop to Curlande, und den broderen
von deme Dudesschtenhus, die nu Godes rittere sin geheten, und alle disse
ordenunge und schickunge worden gevestint mit unsen apenbaren ingesigele.
Die beheltnisse dir aller vorbenomeden ordenunge kunne wi nicht to male
bedenken, [239.lpp.] vor ware hebbe wi doch dat, dat wi dit to dem yersten
hebben gedane mit vollen rade vil guder lude: op dat die vortganck der
nyen cristenheit worde geoyckent und gemeret. Hir umme dat dit nu openbare
is, dat disse ding nicht oder luttich nut in hebben bracht, so hebbe wi
bedacht eyn ander modum unde wiis, dar von wi hopen mer nut to komen, von
der wirkunge der genaden unses Heren Ihesu Christi. Hir nmme von der macht,
die uns bevolen is von des stoles wegen to Romen, so verlene wi den
broderen von deme Dudesschenhus ene stede in deme lande to Curlande,
beneven der vluyt der Winda, also it yn aller bequemeste unde aller
nutteste dunket to buwene eyn borgh oder eyn vestunge oder eyn stat, to
behuf des cristendomes, also dat si die stede hebben und twe milen al umme
die stede mit aller vriheit und alleme recht, mit teende und mit aller
titlicher nut. Und weret dat disse buwunge bi dem mere aldus geschege, dat
yn die twe milen landes ghegen dem mere nicht kundet vervullet werden, so
sal man si en in den nehesten steden, die aller bequemeste dar to sint,
ervullen. Und disse verlenunge hebbe wi gemaket in also gedaner wis und
vorwarde, wannere it komet to der deylunge der lande tusschen den
vorgesproken broderen und den bisscop, die in der tijt dan bisscop is,
welike dane deyl der lande den broderen to wirt geschicket, so sal man
doch der vorbenomede stede der buwunge mit tween milen den vorgesproken
broderen to schicken in also daner volkomener gissunge unde gude, als enes
gudes mannes gissunge is, dar man it mach to [240.lpp.] laten, eyr die
brodere dar selves beginnen to buwen. Disse verlenunge hebbe wi gedan und
don den vorgenanten broderen to vordernisse der cristenheit, von der macht,
die uns verlenet is von dem stole to Romen. Weret dat der vorgesprokene
ordenirunge etzelike dirre verlenunge weder spreke, dat en solde dirre
nicht wider stan oder schaden. Hir umme so bidde wi allen cristenluden,
und setten in dat vor ir sunde, ist dat si geeysschet werden to der
vorgesprokene buunge, dat si dar to gunstich sin und willich, und gebiden
och allen cristen bi der macht des heligen geystes und bi waren gehorsam,
dat si den broderen in dirre vorgesprokene verlenunge unde buunge nicht
dorren bedroven. Gegeven in dem huse to der Balghen, in dem iare der
genaden dusent twe hundert twe und viirtich, in den mande des Meyes. |
[1] Iekavās ieliktā daļa bij izlaista līdzšinējos izdevumos.
1415.g. 14.dec. transsumtā:
[a] Lyvoniam.
[b] ordinacionem fecimus.
[c] flumen.
[d] Mazote.
[e] poteremus.
[f] Seko: et.
[g] Thewtonica.
[h] Cristi; tāpat arī citur.
[i] nostri sigilli.
[j] trūkst vārda: nostri.
[k] Thewtonica domo.
[l] flumen.
[m] Wynde.
[n] trūkst varda: tali.
[o] diversionem.
[p] sint.
[r] hec.
[s] atque.
[t] et.
[u] seko: de.
[v]
millesimo ducentesimo xlij0.
__________________________________________________________________________
Ievietots: 31.01.2003.